W poprzednim artykule omówiono skład chemiczny kiszonki z kukurydzy. Tym razem chciałbym zwrócić Państwa uwagę na węglowodany strukturalne, a przede wszystkim NDF i jego strawność. Węglowodany strukturalne żywieniu nazywamy tradycyjnie włóknem surowym, a w nowoczesnym żywieniu mówimy także o włóknie neutralno- (NDF) oraz kwaśno- detergentowym (ADF). Rozróżnienie wynika z innych odczynników użytych w analizie próbki. Zależności przedstawia ten schemat:
Różnice pomiędzy składnikami włókna, NDF i ADF.
Ze składu chemicznego kiszonki (rys. 1.) można wyliczyć zawartość węglowodanów strukturalnych – hemiceluloz, celulozy i ligniny. W całej roślinie kukurydzy jest to przeciętnie około 45% suchej masy. To znaczny udział. Część wegetatywna (bez kolb) zawiera jeszcze więcej, bo 50-70% NDF w sm.
Tak duża ilość węglowodanów strukturalnych w paszy oczywiście nie pozostaje bez wpływu na wartość pokarmową czy energetyczną całej dawki. Warto przypomnieć, że organizm zwierzęcy (również nasz) nie wytwarza enzymów do trawienia (rozkładu) zarówno hemiceluloz, jak i celulozy. O ile dla ludzi jest to korzystne, bo mogą ten fakt wykorzystywać w regulacji diety i odchudzaniu, to w przypadku przeżuwaczy jest odwrotnie. Wprawdzie krowy również nie trawią włókna, ale dzięki żwaczowi i jego mikroflorze, fermentacja tych składników jest możliwa, co więcej, dostarcza zwierzęciu znacznych ilości energii.
Zawartość i strawność NDF
Zawartość NDF w paszy jest czynnikiem określającym jakość paszy, czyli pasza zawierająca w suchej masie 45% NDF jest lepszej jakości niż pasza zawierająca 55% NDF. Głównym czynnikiem wpływającym na strawność NDF jest dojrzałość i zdrewnienie roślin. Podobne zmiany zachodzą w trawach i kukurydzy. W przypadku kukurydzy będzie istotna genetyka odmian (hybrydy). Na przykład hybryda Brown Midrib (BMR) ma bardziej strawny NDF niż inne odmiany kukurydzy. Strawność NDF w kiszonkach jest różna. Największy zakres strawności dotyczy kiszonki z traw (25-75%NDF), motylkowe wykazują niższą zawartość i strawność NDF z powodu większego zdrewnienia (25-65%NDF). Szeroki zakres strawności NDF wynika z różnorodności gatunków traw oraz zbioru w różnych, czasem ekstremalnych fazach wegetacji. Kiszonka z kukurydzy ma dość wąski przedział strawności NDF (45-70%NDF), co wynika ze zbioru kukurydzy w zbliżonych fazach dojrzałości.
Porównanie strawności NDF w kiszonkach (Hoffman i in. 2001)
Właśnie mijają 24 lata od kiedy ukazała się publikacja pracowników uniwersytetu stanowego w Michigan - Oba i Allen wydali, można powiedzieć, „kultową” publikację pod tytułem: „Evaluation and the importance of the digestibility of neutral detergent fiber from forage. Effects on dry matter intake and milk yield in dairy cows.” (J. Dairy Sci., 1999. 82:589). Przekazali w niej dwie istotne informacje: 1) zwiększona strawność NDF zwiększa pobranie suchej masy dawki, 2) Analiza strawności NDF metodą laboratoryjną daje wyniki bardziej powtarzalne niż badania na zwierzętach. Z tej publikacji pochodzi również wielokrotnie przytaczana informacja, że wzrost strawności NDF o jedną jednostkę procentową (mierzoną metodą in vitro lub in situ) zwiększa pobranie suchej masy o 0,17 kg, a produkcja wzrasta o 0,25 kg mleka dziennie”.
Jak mierzyć strawność NDF?
Jak podaje Patrick Hoffman, strawność NDF może być mierzona na jeden z dwóch sposobów. Poniższe metody dają dobrą powtarzalność wyników. Jeśli mamy dostępne zwierzęta z kaniulą dożwaczową, możemy określić strawność tzw. metodą in situ. Polega ona na zapakowaniu próbki paszy w kilka kilkanaście woreczków nylonowych, które następnie umieszcza się w żwaczu krowy. Strawność wyliczana jest na podstawie ubytku NDF w czasie inkubacji (24-72h) w żwaczu. Druga metoda, łatwiejsza w wykonaniu, to metoda laboratoryjna - in vitro. Określenie strawności przeprowadza się umieszczając próbkę paszy w specjalnych woreczkach, które wkłada się do szklanego słoja. Potem dodaje się roztwór buforujący oraz płyn żwacza pobrany od krowy. Całość inkubuje się w środowisku beztlenowym, w temperaturze około 39oC przez czas od 30 do nawet 240 godzin. Podobnie jak w metodzie in situ strawny NDF jest obliczany na podstawie różnicy pomiędzy ilością NDF w próbce przed i po inkubacji.
NDF a wartość energetyczna kiszonki z kukurydzy czyli pasza paszy nie równa.
Wartość energetyczna kiszonki z kukurydzy jest pochodną jej składu chemicznego i strawności (dostępności) składników. Na rysunku 1 widać dominującą skrobię (32%/sm), główny składnik energetyczny, oraz wspomniane wcześniej węglowodany strukturalne.
Dla pokazania istotności udziału NDF w dostarczaniu energii krowie popatrzmy na poniższy przykład. Zakładając, że krowa pobiera w TMR 30 kg kiszonki z kukurydzy o zawartości 30% sm (0,30kgsm/kg), to ilość wyprodukowanego mleka (uwzględniając NDF i pozostałe składniki) z części zielonej rośliny stanowi ponad 1/3 produkcji mleka z kiszonki.
Przykład:
Drugi przykład pokaże, że dwie kiszonki z kukurydzy o podobnym skaldzie chemicznym mogą mieć różną wartość pokarmową. W tabeli zestawiono wyniki analiz białka i NDF dwóch kiszonek z kukurydzy o podobnym składzie. Różniła je jednak strawność NDF. W pierwszej była na poziomie 48%, w drugiej aż 62%. Z samych różnic w strawności NDF można oczekiwać, że kiszonka I dostarczy więcej energii, co można wyrazić w produkcji mleka wyższej o 3,5kg. Przeliczając to na paszę treściwą (3,5kg mleka x 0,44kg paszy treściwej/kg mleka) pozwoliłoby to podawać ok.1,5 kg/szt/d mniej ziarna jęczmienia. Zatem oszczędności są bardzo wymierne.
Przykład 2.
Porównanie zawartości BO, NDF oraz strawności NDF dwóch kiszonek z kukurydzy.
* z wyników badań Oba i Allen (1999)
Strawność NDF a strawny NDF
Na koniec wyjaśnienie nazewnictwa. Strawność (współczynnik strawności) określa jaka część składnika, tutaj NDF, jest trawiona w przewodzie pokarmowym zwierzęcia. Strawność NDF (sNDF, %) określa się w procentach w stosunku do ilości składnika pobranego (%NDF). NDF strawny wyraża się jako zawartość w procentach, g lub kg w paszy naturalnej (świeżej) bądź suchej masie paszy. Nazwa NDF strawny podobnie jak - białko ogólne strawne (BOS), czy tłuszcz strawny (TS) określa ilościowo część NDF, która w przewodzie pokarmowym zwierzęcia może być strawiona i oznaczać się go skrótem NDFS. Choć skróty sNDF i NDFS wyglądają podobnie, to jednak oznaczają co innego i nie są to te same wartości.
Podsumowanie
Kiszonka z kukurydzy jest ważną i niezastąpioną energetyczną paszą objętościową. Bezspornie o jej wartości energetycznej decyduje zawartość skrobi, ale ze względu na znaczący udział NDF i różnice w jego strawności, wartość pokarmowa kiszonek może być różna. Co więcej, dwie kiszonki o podobnym składzie mogą dostarczać różne ilości energii, w efekcie wpływać na końcową produkcję mleka.
